Μια άρτια χειρουργική επέμβαση θυμίζουν τα καλά παιδιά που όμως κουβαλάνε μια βαθιά ουλή στην ψυχή τους.
Όλοι τα θέλουν γύρω τους, τα θαυμάζουν και τα επιδοκιμάζουν. Είναι ήσυχα, ευπροσάρμοστα, βολικά, κάνουν τα μαθήματά τους, είναι οι τέλειοι μαθητές, μετέπειτα οι τέλειοι ενήλικες. Αποφεύγουν τις συγκρούσεις, δεν προκαλούν, δεν παραπονιούνται και δεν αντιμιλούν. Προσφέρουν πάντα τη βοήθειά τους, ακούνε αδιαμαρτύρητα σε όλους τους κανόνες και τα πρέπει, αυτοθυσιαζονται, λένε πάντα ‘ναι’ σε όλους. Λένε όμως και ένα μεγάλο “όχι” στον εαυτό τους, στις ανάγκες και τα συναισθήματα τους αφού τείνουν να τα καταπνίγουν προκειμένου να ικανοποιούν τις προσδοκίες -επιθυμίες των σημαντικών άλλων στη ζωή τους.
Υποδύονται λοιπόν την “τέλεια persona” του καλού παιδιού που όμως ετεροκαθορίζεται από τις ανάγκες των άλλων καθώς τρέχουν αδιάκοπα για να τους ικανοποιήσουν αφορίζοντας συστηματικά τα γνήσια συναισθήματά τους και τις επιθυμίες τους ενώ παράλληλα στερούν σχεδόν επιδεικτικά από τον εαυτό τους την αυθεντικότητα και την αλήθεια.
Ποια είναι η ρίζα αυτής της τόσο καλής προαίρεσης να λένε σε όλα ναι, να μη χαλάνε χατίρια, να είναι στα πάντα ανεκτικοί και διαθέσιμοι ;
Υποσυνείδητα το ‘ καλό παιδί ‘ αισθάνεται ότι όσο πιο πολύ προσφέρει τόσο περισσότερο θα το αγαπάνε και θα το αποδέχονται. Είναι τόσο μεγάλος ο φόβος της απόρριψης και της εγκατάλειψης που ‘ καταπίνει ‘ αμάσητα τα δικά του συναισθήματα-ανάγκες-θέλω προκειμένου να νιώθει ότι είναι χρήσιμο, ότι αξίζει, ότι θα έχει την προσοχή και την αναγνώριση από τους άλλους.
Συνήθως αυτά τα παιδιά έχουν μεγαλώσει σε υπερπροστατευμένα περιβάλλοντα με γονείς- φροντιστές που προλαμβάνουν κάθε ανάγκη τους στερώντας τους τη δυνατότητα αυτενέργειας, με αποτέλεσμα να μη δινανται σε καμία αναπτυξιακή φάση να αναγνωρίσουν τα ίδια τι θέλουν και να λαμβάνουν πρωτοβουλίες.
Παρατηρούμε αντίστοιχες συμπεριφορές στα παιδιά που έχουν μεγαλώσει στον “αυτόματο”, δίχως τη φυσική ή ψυχική παρουσία των γονέων( θάνατος, αρρώστια, κατάθλιψη, χρήση ουσιών, αλκοόλ) , τα οποία αναζητούν την προσοχή και την αγάπη τους για να επιβιώσουν, να νιώσουν ότι αξίζουν, ότι είναι σημαντικά.
Υπάρχουν κι εκείνα τα παιδιά των υπέρ απασχολημένων γονέων με τον εαυτό τους και την προσωπική τους σύγκρουση, που τελικά υιοθετούν ρόλους σωτήρα-φροντιστή-ψυχολόγου-διαμεσολαβητή τα οποία λαμβάνουν ευθύνες που δε συνάδουν με την ηλικία τους προκειμένου να κερδίσουν την προσοχή και την αποδοχή που τόσο έχουν ανάγκη , μέσω συμμαχιών με τον έναν ή τον άλλο γονέα.
Όλα αυτά τα παιδιά ‘ καμουφλάρουν’ τα πραγματικά τους συναισθήματα, γίνονται ικέτες της αγάπης , υποτάσσονται καθολικά , δεν αντιδρούν σε τίποτα, ζουν με ενοχές, φόβο, άγχος, δυσφορία, θυμό, αίσθημα αδικίας και μιας στρεβλής εικόνας εαυτού που φτάνει τελικά να γίνει η νέα τους ταυτότητα. Μπορεί στην πορεία της ζωής τους να παραμείνουν ικέτες, μπορεί όμως και να εξαγριωθούν όταν αισθανθούν ότι δεν ανταποδίδεται η αγάπη, η προσφορά και η δοτικότητά τους προς τους άλλους και να μετατραπούν τελικά σε τιμωρούς, χειραγωγούς ή ‘ταύρους εν υαλοπωλειο’.
Σε κάθε περίπτωση, είναι μεγάλη η δυσκολία τους να εμπιστευτούν και να δεσμευτούν ουσιαστικά, με αποτέλεσμα οι ενήλικες σχέσεις τους να είναι επιφανειακές με ροπή προς την εξάρτηση( προσκόλληση στους συντρόφους) ή ροπή προς την υπερβολική αυτονομία( αποφυγή στενών δεσμών) λόγω φόβου απόρριψης.
Το ζητούμενο είναι αυτά τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι την κυριότητα του εαυτού τους την έχουν τα ίδια. Ανεξάρτητα από τις προσλαμβάνουσες που δέχονται, εκείνα είναι υπεύθυνα για τις αποφάσεις και τις επιλογές τους.
Πώς αλλιώς θα απελευθερωθούν από τα δεσμά του καλού παιδιού αν δε μπορούν ως ενήλικες να ορίζουν τα θέλω τους; Αν δεν αποκτήσουν επίγνωση της δυσαρέσκειας τους πως θα μπορέσουν να αναλάβουν την ευθύνη του εαυτού τους;
Είναι ανέφικτο το προχώρημα και η αλλαγή δίχως ξεβόλεμα. Διαφορετικά η ιστορία επαναλαμβάνεται, το τραύμα διαιωνίζεται κι αν μέχρι εκείνη τη στιγμή η τιμωρία ερχόταν από τους γονείς με την έλλειψη φροντίδας, μετά συνεχίζεται με εσωτερική απομόνωση και αυτοτιμωρία.
Η αφύπνιση λοιπόν προϋποθέτει νέα διαπραγμάτευση των δεδομένων, ειλικρινή διάθεση εξερεύνησης του εαυτού και επαναπροσδιορισμό στο εδώ και τώρα, έτσι ώστε να διακοπεί η φαυλότητα του ίδιου μοτίβου και να επέλθει η κάθαρση στην ψυχή.
Σοφία Κυριακοπούλου
Κλινική ψυχολόγος- Παιδαγωγός
